Prowadząc działalność gospodarczą nawet małe i średnie przedsiębiorstwa korzystają ze środowiska przyrodniczego. Poniżej przedstawiam skrót najważniejszych informacji na temat zagadnień i obowiązków środowiskowych dla przedsiębiorców działających w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw.

1. Źródła obowiązków z zakresu ochrony środowiska

Na każdym przedsiębiorcy spoczywa szereg obowiązków w zakresie ochrony środowiska. Wymagania środowiskowe, którym muszą się oni podporządkować, wynikać mogą z trzech głównych źródeł:

• bezpośrednio z przepisów prawa (głównie aktów prawnych rangi ustaw i rozporządzenia),
• z decyzji administracyjnych (m.in. wymaganych prawem pozwoleń i zezwoleń),
• z umów cywilnoprawnych.

Uwarunkowania środowiskowe mogą wynikać również z:

• innych, niż typowo „środowiskowych” decyzji administracyjnych, jak np. z decyzji o pozwoleniu na budowę,
• prawa lokalnego, jakim jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego,
• programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami.

1.1. Wymagania środowiskowe wynikające wprost z przepisów prawa

Są to obowiązki, które można odczytać bezpośrednio z treści ustaw i rozporządzeń. Wśród nich najważniejsze to m.in.:

• obowiązek uzyskania odpowiednich decyzji administracyjnych: pozwoleń, zezwoleń, uzgodnień, itp.,
• obowiązek ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska (np. w związku z emisją pyłów i/lub gazów do powietrza, odprowadzaniem ścieków do odbiornika, poborem wody, składowaniem odpadów),
• obowiązek prowadzenia ewidencji rodzaju i wielkości korzystania ze środowiska (np. ewidencja odpadów, ewidencja poboru wody, emisji substancji do powietrza),
• obowiązek prowadzenia pomiarów emisji pyłów i gazów wprowadzanych do powietrza, ścieków wprowadzanych do wód,
• obowiązek opracowania dokumentów związanych z możliwością wystąpienia poważnych awarii.

Najważniejsze akty prawne:

1. Ustawa z dnia 27.kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (U. 2020 r. poz.1219)
2. Ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (Dz. U. 2020 poz. 797 ze zm.)
3. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2020, poz. 282)
4. Ustawa z dnia 20 lipca 2017r. Prawo wodne (Dz.U. 2020 poz. 310)
5. Ustawa z dnia 3 października 2008 r., o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2020, poz. 283)
6. Ustawa z dnia 23 stycznia 2020 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 284)
7. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz.U. 2019 poz. 1510)
8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia (Dz. U. 2010 nr 130, poz. 881).
9. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2010 nr 16, poz. 87).
10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2012, poz. 1031)
11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 października 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2019 poz. 1931)
12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 marca 2018 r. w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urządzeń spalania lub współspalania odpadów (Dz. U. 2018, poz. 680).
13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 października 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urządzeń spalania lub współspalania odpadów (Dz.U. 2018 poz. 2097)
14. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz.U. 2019 poz. 2286)
15. Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 16 grudnia 2019 r. w sprawie zmiany rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz.U. 2019 poz. 2455)
17. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. 2019, poz. 1839)
18. Ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (Dz. U. 2020 poz. 797 ze zm.)
19. Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. 2020, poz. 10)
20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2014, poz. 112).
21. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2020, poz. 282)
22. Ustawa z dnia 20 lipca 2017r. Prawo wodne (Dz.U. 2020 poz. 310)
23. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz.U. 2009 r. Nr 124, Poz. 1030).
24. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej I Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych (Dz.U. 2019 poz. 1311).
25. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2014 poz. 1800).

1.2. Decyzje administracyjne, z których wynikają obowiązki środowiskowe

Przepisy nakładają na przedsiębiorców obowiązek uzyskania odpowiednich decyzji administracyjnych, pozwalających na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska. Są to pozwolenia:

• na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
• wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
• na wytwarzanie odpadów,
• na emitowanie hałasu,
• na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska,
• zintegrowane (dotyczy tylko wybranych zakładów, mogących w znaczący sposób oddziaływać na środowisko i poza wieloma rodzajami działalności przemysłowej obejmuje również intensywną działalność rolniczą (fermy) oraz większe składowiska odpadów).

Pozwoleń lub zezwoleń wymagają także: pobór wód z własnych ujęć oraz prowadzenie działalności w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, zatwierdzenie programu gospodarki odpadami. Obowiązki wynikać mogą też np. z decyzji starosty nakazującej wykonanie przeglądu ekologicznego, ograniczenie negatywnego oddziaływania albo zagrożenia danej instalacji dla środowiska.

Z faktu wydania decyzji administracyjnej i adresowania jej do konkretnego podmiotu, czy przedsiębiorcy wynikają określone obowiązki środowiskowe – indywidualne dla każdego przypadku i zawarte w treści decyzji.

1.3. Umowy cywilnoprawne związane z zagadnieniami środowiskowymi

Do najczęściej spotykanych tego typu umów cywilno – prawnych należą umowy zawierane z przedsiębiorstwami wodociągowo – kanalizacyjnymi na dostarczanie wody, przyjęcie ścieków oraz z firmami zajmującymi się odbiorem odpadów, ich zagospodarowywaniem, czy też unieszkodliwianiem. Przepisy narzucają elementy takich umów, np. najwyższe dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń w ściekach lub dozwolone sposoby zagospodarowania odpadów.

2. Organy ochrony środowiska

Organami ochrony środowiska są organy administracji publicznej powołane do wykonywania zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska. Są to:

• wójt, burmistrz lub prezydent miasta,
• starosta,
• wojewoda,
• minister właściwy do spraw środowiska.

2.1. Wójt, burmistrz lub prezydent

miasta rozpatruje wszelkie sprawy nie należące do kompetencji starosty lub powiązane z korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami.

Rodzaje zezwoleń środowiskowych, które wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta:

• decyzja o warunkach zabudowy (decyzja ta to – obok miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – podstawowy instrument, poprzez który organ gminy może regulować wiele zagadnień lokalnych, w tym sprawy ochrony środowiska; jest to zatem decyzja o bardzo szerokim spektrum regulacji, jednak umieszczamy ją wśród decyzji środowiskowych z uwagi na jej wagę w tej dziedzinie),
• zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości,
• zezwolenie na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości,
• zezwolenie na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych,
• decyzja w sprawie zatwierdzenia ugody zawartej między właścicielami gruntów w sprawie zmiany stanu wody na gruntach.

2.2. Starosta

jest obecnie głównym decydentem w ochronie środowiska. Wydaje on decyzje, przede wszystkim pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska, dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko może być wymagane. Jemu również zgłasza się instalacje, z których emisja co prawda nie wymaga pozwolenia, ale mogących negatywnie oddziaływać na środowisko. Staroście ponadto podlegają wszystkie pozostałe inwestycje/przedsięwzięcia, które na mocy przepisów nie podlegają innym organom.

Rodzaje decyzji środowiskowych, które wydaje starosta:

• pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
• pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska,
• pozwolenie na emitowanie pól elektromagnetycznych,
• decyzja uzgadniająca zakres, sposób i termin zakończenia rekultywacji,
• pozwolenie zintegrowane,
• pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód,
• pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych,
• pozwolenie wodnoprawne na rolnicze wykorzystanie ścieków w zakresie nieobjętym zwykłym korzystaniem z wód,
• pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego,
• pozwolenie wodnoprawne na długotrwałe obniżenie zwierciadła wody podziemnej,
• pozwolenie wodnoprawne na odwadnianie obiektów lub wykopów budowlanych oraz akładów górniczych,
• pozwolenie wodnoprawne na wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz ich składowanie,
• pozwolenie na wytwarzanie odpadów,
• decyzja zatwierdzająca program gospodarki odpadami niebezpiecznymi,
• zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,
• zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów,
• koncesja na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospolitych (np. żwir lub piasek), bez użycia materiałów wybuchowych, na powierzchni nie przekraczającej 2 ha i przewidywanym rocznym wydobyciu nie przekraczającym 20 000 m³,
• zatwierdzenie projektu prac geologicznych, których wykonanie nie wymaga koncesji.

Starosta sprawuje także nadzór nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa.

2.3. Wojewoda

wydaje decyzje analogiczne do starosty, z tym, że w odniesieniu do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest obowiązkowe oraz w związku z eksploatacją instalacji na terenach zakładów zaliczanych do tych przedsięwzięć; wydaje również decyzje dotyczące przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych (np. wojskowych).

2.4. Pamiętać należy o tym, iż do końca miesiąca po każdym kwartale przedsiębiorca wnosi opłaty za korzystanie ze środowiska (pobór wody, odprowadzanie ścieków, emisja do powietrza, składowanie odpadów) na konto urzędu marszałkowskiego województwa, gdzie jest źródło emisji. Marszałek województwa w sytuacji wątpliwej może decyzją administracyjną ustalić wysokość opłaty za korzystanie ze środowiska.

 

2.5. Działalność kontrolną w zakresie przestrzegania prawa prowadzi Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. Ponadto do kontroli upoważnieni są także: dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, wojewoda, starosta, wójt, burmistrz, prezydent – każdy wg swoich właściwości.

3. Przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko

W tym miejscu wyjaśnienia wymaga, istotny z punktu widzenia rozdziału kompetencji pomiędzy starostów i wojewodów, podział przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko na takie, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko

• może być wymagane,
• jest obligatoryjne.

Kwestię tę reguluje:

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko(Dz.U. 2019 poz. 1839),

Ze względu na długie, uciążliwe do stosowania określenia, czasem używa się uproszczonych nazw:

• przedsięwzięcia A – przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko wymagające sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (podlegające wojewodzie),
• przedsięwzięcia B – przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, które mogą wymagać sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (podlegające staroście).

Pozostałe przedsięwzięcia (instalacje), tj. takie, które nie są zaliczane ani do przedsięwzięć A, ani do przedsięwzięć B podlegają w obszarze pozwoleń środowiskowych staroście.

 Janina Kawałczewska – Dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Płocku (zaktualizowane przez EcoMar)

Materiał ma charakter jedynie informacyjny i nie jest wykładnią prawa. Z uwagi na możliwe zmiany w obowiązujących przepisach prawa, wszelkie podane informacje należy zweryfikować i sprawdzić ich aktualność.